Konstanty Krzeczkowski (1879-1939) polityk społeczny, nauczyciel, publicysta i bibliotekarz

Mając piętnaście lat Konstanty traci obydwoje rodziców. Odtąd musi jednocześnie uczyć się i pracować. W czasach studenckich jest pod wpływem Ludwika Krzywickiego i Stanisława Michalskiego. Po klęsce powstania styczniowego rozpoczyna się odradzanie sił polskich. Krzeczkowski jako wolny słuchacz pierwszego roku przyrody na Uniwersytecie Jagiellońskim, uczestnik tajnych kół i kursów zostaje sekretarzem redakcji Poradnika dla samouków. Pierwsze jego prace w Poradniku – pomocnicze zestawienia bibliograficzne i statystyczne były wysoko oceniane w prasie naukowej. Był głęboko zaangażowany w życie społeczne, uczył dorosłych, pracował w Czytelniach Bezpłatnych Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, organizował koła młodzieży.
9 stycznia 1900 roku podczas zjazdu przedstawicieli kół uczniowskich został aresztowany i wyrzucony z Uniwersytetu. W 1901 roku dzięki staraniom swoich przyjaciół wyjechał do Berlina. Po pewnym czasie za swoje poglądy został wydalony z Uniwersytetu w Monachium. Wraca do Krakowa gdzie organizuje Uniwersytet Wakacyjny w Zakopanem oraz Muzeum Społeczne, angażuje się również w organizację Związku Towarzystw Samopomocy Chłopskiej. W czasie rewolucji przerywa prace nad doktoratem i redaguje w Łodzi nielegalny organ okręgu Łodzianina. Krzeczkowski jest przeciwnikiem rozwiązań o charakterze militarnym. Wstępuje do Polskiej Partii Socjalistycznej i odtąd pracuje pod pseudonimem „Prosper” Działa w Łodzi, która jest przykładem najcięższych i najbardziej beznadziejnych warunków pracy.
W latach 1908-1910 opracowuje ankietę o warunkach pracy robotników w cukrowniach Królestwa Kongresowego. Pracy tej nie mógł drukować pod swoim nazwiskiem, lecz pod pseudonimem (B.Waśniewski), którego używał również w przyczynkach do Wielkiej Encyklopedii. Działalność „Prospera” zostaje w 1906 roku przerwana aresztowaniem. Okres porewolucyjny to współpraca z Uniwersytetem Ludowym im. A.Mickiewicza w Krakowie. Krzeczkowski opracowuje katalog (dział naukowy) oraz przygotowuje ankietę o stanie bibliotek oświatowych w Polsce, metodach pracy w gromadzeniu zbiorów archiwalnych z zakresu oświaty i życia społecznego. W Krakowie czuje się świetnie, ma wielu przyjaciół i kolegów z kółek uczniowskich. Ówcześnie Kraków był sercem rozwoju kultury i życia akademickiego.
Odtąd zaczyna się jego praca nie tylko jako publicysty i społecznika, ale i bibliotekarza. Po 1916 roku Krzeczkowski poza zajęciami w Wyższej Szkole Handlowej oraz w Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie organizuje w WSH bibliotekę naukową. W 1917 roku zostaje jej kierownikiem.
Konstanty Krzeczkowski był bardzo oddanym pracy bibliotekarzem. Był bibliofilem zamiłowanym w zbieractwie dzieł rzadkich i cennych, dla samej pasji zbierania. Działalność Krzeczkowskiego jako bibliotekarza wynikała z jego charakteru i doświadczeń życiowych. Jako marzyciel i idealista sięgał do książek, które otwierały przed nim świat myśli, wolny i niezależny. Naukę traktował nie jako coś oderwanego od życia. Nauka ma służyć życiu i ma cele do zrealizowania - właśnie to było jego dewiza. Cele społeczne chciał realizować poprzez oświatę. W myśl Krzeczkowskiego, że warsztatem pracy naukowej jest biblioteka, zamiarem biblioteki, jak pisał w Pamiętniku XX-lecia szkoły SGH, „było ogarnięcie całej literatury ekonomicznej Polski za ubiegłe dwa stulecia i bieżącej oraz w miarę możności objęcie literatury światowej we wszystkich dostępnych językach, zarówno teoretycznej, jak obrazującej stan gospodarstwa wszystkich narodów świata”. Do biblioteki trafiały książki socjalistyczne, komunistyczne, anarchistyczne, chrześcijańskie narodowo-radykalne i inne.
Dzięki takim dostawcom jak antykwariusze z Lipska, Berlina, Paryża i Londynu docierały do Krzeczkowskiego katalogi i mógł on dzięki nim wyłowić dla biblioteki najbardziej cenne polonika. Do biblioteki trafiły pierwsze wydania dzieł Bodinusa, Hobbesa, Bacona, Macchiavellego, starodruki polskie ekonomiczne z XVII- XVIII wieku. Szczególny nacisk kładł on na skompletowanie najważniejszych czasopism naukowych. W opracowaniu Czytelnictwo wśród studentów Uniwersytetu Warszawskiego napisał na temat gromadzenia czasopism „dają one nie stan myśli naukowej już miniony jak książki ale „studium żywe”, ”są cząstką owej tworzącej się nauki” i dają lepsze o niej wyobrażenie „niż najdokładniejsze z drugiej ręki czerpane i przesiane zdrowe tylko myśli”. Biblioteka zgromadziła przed wojną około 1200 tytułów czasopism i wydawnictw periodycznych z kilkunastu krajów. Według profesora Krzeczkowskiego biblioteka ma być warsztatem pracy naukowej i badawczej i tak jest do dzisiaj.
Gromadził on różne materiały gospodarcze z archiwów fabrycznych, również rękopisy ekonomistów polskich takich jak: Edward Abramowski, Romuald Mielczarski, Stanisław Piotrowski i inni. Postarał się również o bardzo ciekawy zbiór około 1650 sztuk portretów ekonomistów polskich i obcych oraz widoków Polski. Wiele książek i czasopism zdobywał poprzez wymianę dubletów z bibliotekami polskimi, amerykańskimi, radzieckimi, angielskimi i innymi.
Dzięki niemu nastąpił bardzo szybki wzrost księgozbioru z 12 tysięcy tomów do prawie 150 tysięcy tomów w chwili wybuchu wojny. W ówczesnych czasach biblioteka SGH uważana była za jedną z większych bibliotek specjalnych, a nawet za jedną z większych bibliotek ekonomicznych w Europie. Biblioteka przez niego kierowana była prawdziwym warsztatem naukowym - ocenił ją tak Świętochowski, który swoja historię chłopów napisał na postawie księgozbioru Biblioteki SGH. Uważa się, że Konstanty Krzeczkowski był pierwszym polskim badaczem w zakresie nauk społecznych. Zajmował się on polityką społeczną, a w tym zabezpieczeniem społecznym osób, które nie mogły same sobie zapewnić warunków do życia. Stworzył on początki systemu ubezpieczeń społecznych. Większość jego poglądów i projektów do dzisiaj została zrealizowana.
Na początku wojny, 10 listopada 1939 r., został uwięziony przez Niemców na Pawiaku. Uwolniono go ciężko chorego 9 grudnia 1939 i w tym samym dniu zmarł. Dołączył do tysięcy polskich uczonych, którzy podczas wojny stracili życie.
Konstanty Krzeczkowski był wielkim patriotą, którego poczucie sprawiedliwości i sztuka obiektywizacji wyrobiona została przez mozolną pracę. Był on zawsze wierny swoim ideom i przyjaciołom.
Wykorzystane źródła:
- Radlińska H.: Życie Konstantego Krzeczkowskiego.W: Krzeczkowski K.:Polityka społeczna,PISS Łódź 1947 s.XIII-XXVI.
- Szubert W.: Konstanty Krzeczkowski jako polityk społeczny. W: Krzeczkowski K..:Polityka społeczna, PISS Łódź 1947 s.XXVII-LXIII.
- Grodek A.: Konstanty Krzeczkowski jako bibliotekarz.W:Krzeczkowski K.:Polityka społeczna,PISS Łódź 1947 s.LXIV-LXXII.
- Bilski Dionizy: Konstanty Krzeczkowski (1879-1939) - pierwszy polski badacz w zakresie nauk społecznych.Orzecznictwo Lekarskie 2006 nr 3 s.187-190.
Jolanta Pietruszka