Biuletyn Biblioteki Głównej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie

Wyjazd szkoleniowy do Biblioteki Uniwersyteckiej w Ratyzbonie

W dniach 21-26 września 2008 r. miałam okazję zgłębiać bibliotekarstwo niemieckie. Dzięki programowi Erasmus dostałam szansę tygodniowego wyjazdu szkoleniowego do biblioteki zagranicznej. Na miejsce stażu wybrałam Niemcy. Tamtejsze książnice znane są z doskonałej organizacji, funkcjonalnych i innowacyjnych rozwiązań oraz gospodarności. Biblioteki szkół wyższych w Niemczech finansowane są w połowie przez macierzyste uczelnie, a w połowie przez kraje związkowe. Aby rozsądnie wydatkować dotacje nie dublując zbiorów prowadzą wspólną politykę gromadzenia w obrębie danego regionu. Ponadto tworzone są różnego typu sieci bibliotek, czy fora, celem korzystania ze wspólnie wypracowanych rozwiązań, np. w zakresie problemów komputerowych, opracowania materiałów bibliotecznych.

Celem mojej podróży było poznanie doświadczeń biblioteki uniwersyteckiej dotyczących gromadzenia, opracowania oraz udostępniania wydawnictw ciągłych drukowanych i elektronicznych. Spośród oferowanych instytucji wybrałam Bibliotekę Uniwersytecką w Ratyzbonie (Universitätsbibliothek Regensburg). Biblioteka ta współuczestniczy w tworzeniu Biblioteki Czasopism Elektronicznych (Elektronische Zeitschriftenbibliothek - EZB), umożliwiającej łatwy i szeroki dostęp do zawartości elektronicznych czasopism naukowych. Miałam zamiar zapoznać się z tym projektem.

Biblioteka Uniwersytecka w Ratyzbonie została założona w 1964 r., na trzy lata przed powstaniem uczelni macierzystej. Biblioteka służy studentom i pracownikom Uniwersytetu oraz mieszkańcom Ratyzbony i regionu Bawarii. Uniwersytet kształci, zbliżoną do naszej, liczbę studentów na kilku wydziałach: prawo i ekonomia, nauki filozoficzne, matematyka i fizyka, chemia i farmacja, biologia, medycyna, sport. Użytkowników obsługuje Biblioteka Centralna i Biblioteki Wydziałowe. Gromadzenie i opracowanie zbiorów zorganizowane jest centralnie. Zasób biblioteki obejmuje około 3,5 miliona książek i innych mediów, jak również 8200 bieżących czasopism drukowanych (dane podane są łącznie dla Biblioteki Centralnej i Bibliotek Wydziałowych). Biblioteka oferuje dostęp do około 17.000 czasopism elektronicznych i 298 baz danych. Księgozbiór w całości znajduje się w katalogu komputerowym. Ogólny zasób książek i innych mediów jest opracowany i udostępniany we wspólnym katalogu z innymi bibliotekami Ratyzbony. Około 45% książek i czasopism zlokalizowanych jest w wolnym dostępie w magazynie podręcznym wypożyczalni oraz w czytelniach Biblioteki Centralnej i Bibliotek Wydziałowych. Czytelnicy mają do dyspozycji ok. 3500 stanowisk zorganizowanych w 13 czytelniach, możliwość korzystania z internetu, miejsca do pracy indywidualnej i grupowej, kserokopiarki oraz skanery. Biblioteka ciągle rozwija nowe usługi, które ułatwiają dostęp do mediów elektronicznych - od 1996 r. tworzy EZB, w 2002 r. uruchomiła Datenbank-Infosystem. Oferuje usługi w formie biblioteki cyfrowej. Od 2001 r. posiada Centrum Multimedialne wyposażone w nowoczesne skanery do: książek, mikrofisz i mikrofilmów, druków wielkoformatowych, sprzęt do archiwizacji płyt winylowych, kaset magnetofonowych i szpulowych, stanowisko dla osób niedowidzących i stanowisko dla osób niewidomych.

W Bibliotece Uniwersyteckiej gromadzeniem zbiorów zajmują się bibliotekarze dziedzinowi. Również użytkownicy mają możliwość zgłaszać propozycje zakupu nowości książkowych i innych mediów, także czasopism. Odbywa się to poprzez wypełnienie odpowiedniego formularza. Naturalnie każde zgłoszenie jest analizowane i nie każde zamówienie realizowane. Biblioteki uniwersyteckie Bawarii konsultują się w sferze zakupu nowych tytułów. Biblioteka Uniwersytecka w Ratyzbonie przed zakupieniem nowego tytułu jest zobligowana do sprawdzenia, czy nie posiada go inna biblioteka w regionie. Działania te mają na celu uniknięcie dublowania tytułów, a tym samym dodatkowych kosztów. W miarę potrzeb materiały biblioteczne udostępniane są użytkownikom w ramach wypożyczeń międzybibliotecznych.

Biblioteka Uniwersytecka w Ratyzbonie uczestniczy w tworzeniu katalogu centralnego czasopism i wydawnictw seryjnych znajdujących się w niemieckich i kilku zagranicznych bibliotekach (Zeitschriftendatenbank – ZDB). Baza dostarcza informacje o opisach bibliograficznych czasopism oraz ich lokalizacji. Bibliotekarze mają 14 dni na korektę katalogowanego tytułu. W razie trudności z opracowaniem czasopisma mają możliwość konsultowania się z Centrum ZDB znajdującym się w Berlinie. Współpraca polega na wysłaniu strony tytułowej i innych dokumentów potrzebnych do opracowania tytułu oraz przedstawieniu swoich wątpliwości, a następnie na wspólnym rozwiązywaniu problemu. W ten sposób bibliotekarze dzielą się swoją wiedzą, a zaoszczędzony czas wykorzystują na katalogowanie kolejnych wydawnictw.

Elektronische Zeitschriftenbibliothek istnieje w sieci od 1997 r. Baza zawiera informacje o dostępie do elektronicznych wersji czasopism naukowych, darmowych i licencjonowanych ze wszystkich dziedzin wiedzy. Obecnie współtworzy ją 485 bibliotek, głównie z Niemiec, Austrii, Szwajcarii, Czech i Słowacji. Z polskich bibliotek w projekcie uczestniczy Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu. EZB gromadzi informacje o czasopismach elektronicznych udostępniających w wersji pełnotekstowej minimum 50 % artykułów. We wrześniu 2008 r. baza zawierała 40 646 tytułów czasopism, w tym 5093 tytuły publikowane wyłącznie w wersji elektronicznej. Informacja o dostępnej wersji czasopisma przekazywana jest przy pomocy symboli wzorowanych na światłach drogowych:

	zielone oznacza powszechny dostęp do wersji pełnotekstowej (19 472 tytuły);
	żółte sygnalizuje pełne teksty dostępne tylko w Bibliotece Uniwersyteckiej w Ratyzbonie;
	czerwone - brak dostępu do pełnych tekstów, wymagane jest wykupienie subskrypcji;
	żółte i czerwone oznacza dostęp tylko do wybranych roczników.

Tytuły czasopism można przeglądać w układzie alfabetycznym lub przedmiotowym. Przeszukiwanie można ograniczyć tylko do czasopism darmowych lub tylko licencjonowanych. Użytkownicy mogą wyszukiwać według: słowa z tytułu, pierwszego słowa w tytule, nazwy wydawcy, haseł przedmiotowych, ISSN i roku wydania. EZB oferuje także sprawozdania statystyczne.

Mój staż w Bibliotece Uniwersyteckiej w Ratyzbonie uważam za bardzo udany. Spotkałam wielu interesujących i życzliwych bibliotekarzy. Wyjazd był niewątpliwie okazją do poznania i nauczenia się czegoś nowego, a także doskonalenia umiejętności językowych. Na koniec wspomnienia ze stażu w obiektywie.

Most Kamienny w Ratyzbonie

Niedzielne popołudnie u boku opiekunki stażu pani Evelinde Hutzler.
Spróbowanie przepysznych smażonych kiełbasek zwanych Bratwürste
jest dla każdego turysty obowiązkowe.

Informatorium w Bibliotece Uniwersyteckiej w Ratyzbonie. To pierwsze
miejsce, na jakie natrafia użytkownik po wejściu do Biblioteki Centralnej.

Magazyn podręczny wypożyczalni. Zwróciłam uwagę na idealny porządek na półkach.
Księgozbiór ułożony według klasyfikacji regensburskiej. Klasyfikacja ta jest
obecnie używana przez 100 bibliotek w Niemczech i za granicą.

Około 2 miliony książek znajduje się w magazynie i można zamawiać je komputerowo.
Tu również obowiązuje klasyfikacja regensburska i wzorowy porządek.

Wózki do transportu książek zamówionych z magazynu.

Jedna z trzynastu czytelń.

Biblioteka Wydziału Ekonomii.

Regały na czasopisma.

Rozmowa podsumowująca mój staż w Bibliotece Uniwersyteckiej w Ratyzbonie.
Ja w otoczeniu tymczasowego dyrektora Biblioteki pana dr. Alberta Schrödera
i opiekunki stażu pani dr Evelinde Hutzler.

Bernadetta Gągulska